İran'ın dini liderinin Erdebil vilayetindeki temsilcisi Seyyid Hassan Amili'nin Cuma hutbesinde Azerbaycan'ı tehdit ettiği video görüntüleri günlerdir ülkenin gündemine oturdu. Azerbaycan, Türkiye ve Pakistan'ın ortak askeri tatbikatları hakkında yorum yapan Seyyid Hassan Amili, "Herhangi bir ortakla ortak askeri tatbikat yapmak her ülkenin egemen hakkıdır, ancak son tatbikatların hangi bağlamda yapılacağı endişe vericidir. Geçenlerde Yeni Şafak gazetesinin bir Azerbaycan Parlamentosu üyesiyle röportaj yaptığını ve bu röportaj için "İran haritadan silinecek" manşetinin seçilmesinin talihsizlik olduğunu vurguladı.

Faktyoxla Lab. bu röportajın gerçek olup olmadığını kontrol ettik.

Azerbaycan medyasında "İran haritadan silinecek" başlığıyla açıklama yapan milletvekili için yapılan aramalar az sonuç verdi. Arama sonucunda ana bulgu, yani Amili'nin açıklamasına tekabül eden bilgi, Türk basınında geniş yer verilen "Azerbaycan'dan Tahran'a Tehdit: 'İran haritadan siliniyor'' başlıklı yazı oldu. Erdebil imamına göre, makale sadece Yeni Şafak'ta değil, CNN Türk'ün resmi internet sitesinde ve diğer birçok medya kuruluşunda yayınlandı. Ve en önemlisi, makale yakın zamanda değil, 30 Aralık 2016'da yayınlandı.

Makalede şöyle diyor:

‘‘Azerbaycan Parlamentosu'nun bugünkü toplantısında, İranlı yetkililerin Bakü'yü İsrail ile ilişkiler konusunda tehdit etmesi konusu gündeme geldi.

APA'nın haberine göre Milletvekili Gudrat Hasanguliyev, İsrail Başbakanı'nın Bakü ziyaretinin ardından İran'ın Azerbaycan'a yönelik saldırganlığının cevapsız kalmaması gerektiğini söyledi.

İran Savunma Bakanı'nın "Azerbaycan'ın İsrail ile yakınlaşmasına müsamaha göstermeyeceğiz" açıklamasına cevaben, İran'ın Azerbaycan ile ilişkilerini sertleştirmesinin kendisi için sorun yaratacağını söyledi.

Milletvekilinin sözlerini değerlendiren Meclis Başkanı Ogtay Asadov, İran'ın Azerbaycan'ın içişlerine asla karışamayacağını belirterek, "İran cumhurbaşkanı Ermenistan'ı da ziyaret etti, biz onlara karşı bir açıklama mı yaptık?! O halde herkes birbirine saygı duymalı."

Dikkat ederseniz Azerbaycan Milletvekilinin konuşmasında bağlam dışına çıkarılan cümle şu şekildedir: “İran Azerbaycan'a saldırırsa haritadan silinir. Yerine 5 eyalet oluşturulacak. "İran Azerbaycan'a saldırırsa..." Evet şartlı cümle! Azerbaycan dilinin gramerinde koşul cümlesi şu şekilde açıklanmaktadır:

- Koşullu cümleler, fiilin ana cümledeki durumunu ifade eder ve "hangi koşullarda?" sorusuna cevap verir;

- Bir koşul cümlesinin ana dilbilgisi göstergesi -sa, -sa ekidir. Ayrıca dal cümlesi asıl cümle ise, var olduğu sürece bağlaçlarla da bağlanabilir. Her iki iletişim aracı birlikte kullanılabilir, sadece -sa, -sa eki kullanılabilir. Bu durumda ana cümle dal cümlesinden sonra gelir.

İngilizce'de buna "koşullu cümle" deniyor. Farsça'da nasıl olduğunu doğrusu bilmiyoruz.

Kısacası, İran'ın dini liderinin Erdebil vilayetindeki temsilcisi Ayetullah Seyyid Hassan Amili'nin aktardığı Yeni Şafak gazetesinin resmi internet sitesinin yanı sıra bahsi geçen konuşma, Türkiye'nin CNN Türk ve diğer bazı internet sitelerinde de yer aldı. Öte yandan, diğer sitelerde yayınlandığı halde, Amili’nin sadece Yeni Şafak gazetesini hedef alması oldukça şüpheli bir durum. İkincisi, Azerbaycanlı milletvekili konuşmasında İran'a herhangi bir tehdit oluşturmadı.

Sonuç olarak, İran Dini Lideri'nin Erdebil ilindeki temsilcisi Ayetullah Seyyid Hassan Amili, eski haberi yeni bilgi olarak sunmuş ve Azerbaycan milletvekilinin görüşleri çarpıtmıştır.