31 Mayıs tarihinde "Filistin için 1000 genç" isimli bir grup, SOCAR'ın İstanbul'daki ofis binası önünde eylem düzenleyerek Azerbaycan'ın İsrail'e petrol tedarikinin durdurulmasını talep etti. Protestocular SOCAR binasına girmeye çalıştı ve binanın duvarlarına kırmızı boya attı.

Eyleme katılanların iddialarına bakılırsa, Azerbaycan, İsrail petrolünün yüzde 40'ını karşılıyor. Sol marjinal gruplara yakın medyanın yazdığına göre, Refah'ı bombalayan İsrail "JET'lerinin" benzini Azerbaycan petrolünden alınmakta.

 Teyit Laboratuvarı (Faktyoxla Lab.) olarak bu iddialara açıklık getirmeye çalıştık.

Azerbaycan'ın resmi devlet istatistiklerine göre 2023 yılında ihraç edilen ham petrol ve petrol ürünleri miktarı 26 milyon tondur. Bu ürünlerden sağlanan gelirse 16 milyar 240 milyon dolar oldu. Bu ürünün ihracat istatistiklerinde İsrail'in payı 2,2 milyon tondur. Burdan sağlanan gelirse 1 milyar 394 milyon dolardır. Bu rakamlarsa, Azerbaycan'ın toplam petrol ihracatının yüzde 8,4'ü demek oluyor.

İsrail'in günlük petrol talebi 220.000 varil (1 varil = 159 litre), yani 35.000 tondur. Bu da yılda 73 milyon varil yani 12 milyon ton petrol anlamına geliyor. Bu petrolün 2,2 milyon tonunun Azerbaycan'dan alındığı biliniyor.

İsrail resmi kaynaklarından ve uluslararası enerji örgütü istatistiklerinden İsrail'in 2023'te 7,49 milyar dolar değerinde ham petrol ve petrolden elde edilen diğer ürünleri ithal ettiği açıkça görülüyor. 

Azerbaycan İsrail'e 1 milyar 394 milyon dolar değerinde 2,2 milyon ton petrol ihraç ediyor, bu da ülkenin yıllık petrol ihtiyacının yüzde 18-19'unu ancak karıiliyor. İsrail'in Azerbaycan'dan aldığı petrolün değeri düşüldükten sonra 6 milyar doların üzerinde kalan petrol miktarı (7.049-1.394 = 6.096) nispi yüzde olarak %81'e denk geliyor. Bu rakam, İsrail'in petrol ihtiyacının yüzde 81'ini diğer ülkelerden karşılandığının da açıkça kanıtlamakta.

Peki İsrail'e bu 6 milyar dolarlık petrolü hangi ülkeler ihraç ediyor?

Uluslararası petrol ve enerji arzına ilişkin istatistiksel yayınlarda İsrail'e ham petrol sağlayan başlıca ülkeler arasında Kazakistan, Rusya, Gabon ve Brezilya'dan bahsediliyor. Uluslararası petrol ve gaz şirketleri BP, Chevron, ExxonMobil, Shell, Eni ve TotalEnergies ham petrol tedarikinde ana aktörler olarak bilinmekte. (kaynak)

Şunu da belirtmeliyiz ki, BTC ile Azerbaycan petrolünün yanı sıra Kazakistan ve Türkmenistan petrolleri de taşınıyor. O petrollerse Azerbaycan'ın değil, Azerbaycan burada sadece geçiş ülkesi rolünü üstlenmiş durumda. 2023 yılında BTC ile 5,4 milyon ton transit petrol taşınmış, yani Azerbaycan'a ait olmayan Kazakistan ve Türkmenistan'a ait ham petrol Türkiye ve diğer dış pazarlara ihraç edilmiştir. 2024 yılının ilk çeyreğinde Ceyhan terminalinde 72 tankere 7 milyon ton (yaklaşık 54 milyon varil) ham petrol ve kondens yüklenerek BTC ile sevk edildi. Petrollerse Azerbaycan, Kazakistan ve Türkmenistan'a aittir. (kaynak)

BTC ile ihraç edilen petrolün yaklaşık yüzde 30'u Kazakistan ve Türkmenistan'dan gelen ham petroldür.

Kazakistan'ın İsrail'e ihracatının %90'ından fazlası hidrokarbon hammaddelerinden, yani ham petrolden oluşmaktadır. Kazakistan İstatistik Komitesi'nin verilerine göre 2023 yılının 10 aylık süresi boyunca Kazakistan ile İsrail arasındaki ticaret cirosu 432,7 milyon dolar olarak gerçekleşti. İhracat 359 milyon dolar, ithalat ise 73 milyon dolardır.( kaynak)

Kazakistan'ın İsrail'e aylık ihracat hacmi (359:10=35,9) 35,9 milyon doları bulurken, yıllık ihracat hacmi ise 430 milyon doları aştı. İhracatın yüzde 90'ının ham petrol olduğu dikkate alındığında Kazakistan'ın İsrail'e sattığı petrolün yıllık değeri 387 milyon dolar civarındadır. Bu da hacim olarak yaklaşık 750-800 milyon ton petrol anlamına geliyor. Yani, İsrail'in talebinin yaklaşık yüzde 8-9'u.

Ancak Kazakistan'ın BTC ile taşıdığı petrolün ihracat istatistikleri daha fazla petrol taşındığına işaret ediyor. 2022 yılından bu yana Aktau-Bakü güzergahı ve BTC üzerinden petrol taşımacılığı yapan Kazakistan, 2023 yılında petrol ihracatını 1 milyon ton artırarak 4,3 milyon tona çıkardı. Petrol tankerlerinin Türkiye'deki terminallerden (Ceyhan) taşınması, "Alatau" isimli nakliye-lojistik şirketi  tarafından gerçekleştirildi. Aynı zamanda "NMSK Kazmortransflot LLP" şirketi de Romanya'nın Köstence limanına ve Almanya'ya petrol taşıdı.( kaynak)

Kazakistan, petrolü çoğunlukla Romanya'ya naklettiğini belirtiyor; bu durumda, petrolün Köstence limanından diğer tüccarlar tarafından İsrail'e nakledilmesi de bir olasılıktır.

Her halükarda Ceyhan limanına ulaşan 5,4 milyon ton Azerbaycan ham petrolün Akdeniz'den tankerlerle diğer limanlara yönlendirilmesi mümkündür. Bu petrolün yarısından biraz fazlası, yani yaklaşık 2,8 milyon ton İsrail'e ulaşırsa, bu, BTC aracılığıyla tahliye edilen Azerbaycan petrolü de dahil olmak üzere İsrail'in talebinin yüzde 50'sinin karşılanması anlamına geliyor. Azerbaycan'a düşen 2,2 milyon ton (yüzde 19) petrolü hesaba katmazsak geri kalan 2,8 milyon ton (yaklaşık yüzde 30) petrolün kaynağı başka ülkelerden geliyor. Bu, birçok enerji analitik araştırma raporuyla doğrulanmaktadır.

.

Tablodan da anlaşılacağı üzere İsrail'e taşınan günlük 220 bin varil petrolün yaklaşık 90 bin varil'i Kazakistan'a, 60 bin varil Batı Afrika ülkelerine, 38-40 bin varil Azerbaycan'a, 15 bin varil Brezilya'ya, 10 bin varil Mısır'a, diğer ülkelere ise 5 bin varil düşüyor. Bu istatistiklerden de Azerbaycan'ın toplam petrol arzındaki payının yüzde 18'den fazla olmadığı anlaşılmaktadır.

İsrail'in petrol tedarikçilerinden birisi de kuşkusuz ABD'dir. ABD'nin petrol üretimi ve ihracatının 2023'te rekor seviyelere ulaşması ilginç pazar araştırmalarına da ışık tutuyor. Asya bölgesine taşınan Amerikan petrolünün bir kısmı İsrail'e gidiyor. BM COMTRADE uluslararası ticaret istatistiklerine göre ABD'nin İsrail'e ihracatı 2023 yılında 14,03 milyar dolar olarak gerçekleşti. Bu ürünler bünyesinde petrol ve petrol ürünlerinin hacim ve değeri 308 milyon doları buldu. Bu yaklaşık 700 milyon varil, yani İsrail'in talebinin yüzde 7'si anlamına geliyor. 

ABD Enerji İdaresi'ne göre ham petrol ihracat hacminin aylara göre dağılımı da İsrail'e yapılan petrolün sevkiyatın devamlı olduğunu gösteriyor. Böylece ABD'nin aylık petrol ihracatı 300-400 bin varilden az olmadı. (kaynak)

Buna ek olarak, ABD dünyanın en büyük petrol ithalatçısı, Suudi Arabistan ve Irak petrolünün en büyük alıcısıdır. Bu petrol, Süveyş Kanalı aracılığıyla çevre bölgelerin limanlarından taşınmaktadır.(kaynak)  

ABD, Ekim 2023'te İsrail'e ek petrol tankerleri göndererek Gazze'deki olayların ardından ihracatı önemli ölçüde artırdı. Ancak bu rakamlar Enerji İdaresi'nin istatistiklerine yansımıyor. Ayrıca bu petrolün ABD tarafından Süveyş Kanalı yoluyla taşınan ithal petrol olduğu da varsayılmaktadır. Genel olarak Batı Afrika-Orta Doğu bölgesindeki petrol tankerleri periyodik olarak diğer limanlara uğramakta olup, bu bölgeden ithal edilen Amerikan petrol tankerlerinin İsrail'in "Aşkelon" terminaline gitmesi mümkündür.

İsrail ayrıca Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Irak ve Mısır'dan da ham petrol alıyor. Rusya, Hayfa'daki ana petrol rafinerilerinden birine yakıt sağlamaya devam ediyor. İsrail, yaptırımlar nedeniyle Rus petrol istatistiklerini gizli tutuyor.

Ayrıca Brezilya'nın İsrail'e ihracatında da son bir yılda ciddi bir artış yaşandı. Brezilya, Aralık 2023'ten bu yana İsrail'e 260.000 ton ham petrol gönderdi. Bu ham petrol, Brezilya şirketi "Petrobras" ile birlikte ABD şirketleri "Shell" ve "TotalEnergies"e ait offshore sahalarından sağlanıyor.

Diğer Arap ülkelerinin (BAE, Suudi Arabistan ve Irak) Gazze'deki olaylar nedeniyle petrolü doğrudan İsrail'e teslim etme ve yakıtı diğer tüccarlar aracılığıyla taşıma konusunda tedbirli olmaları göz ardı edilmiyor. Uluslararası ticaret istatistiklerinde İsrail'in ithalat cirosunda Mısır ve BAE'nin önemli bir paya sahip olması da bunu gösteriyor.

 Ayrıca Gabon başta olmak üzere Afrika ülkeleri İsrail'in önemli tedarikçilerindendir.( kaynak)

Görünen o ki, İsrail'e petrol satan ve taşıyan ülke sayısı 10'dan fazladır. Bunun dışında aralarında ABD, Brezilya, BAE, Gabon ve diğer ülkelerin petrol satışlarını da hesaba katarsak, toplam petrol arzlarının hacmi yüzde 50'nin üzerindedir. Buna Kazak petrolünü de eklersek İsrail'e taşınan petrol miktarı, Azerbaycan petrolü hariç yüzde 80'i aşıyor.

Ancak aralarında İran medya kuruluşlarının da bulunduğu bazı yabancı yayınlar, kasıtlı olarak Azerbaycan'ın payını artırmakta, hatta diğer ülkelerden gelen tüccarlar tarafından çeşitli planlarla tankerlere yüklenen ve resmi istatistiklerden gizlenen petrolü Azerbaycan adına "resmileştirmeye" çalışmaktadır.

Ancak İsrail'in dış ticaret dengesinde bu ülkelerin üstün olduğunu, en düşük paya sahip ortağın ise Azerbaycan olduğunu görüyoruz. Böylece İsrail'in ana ticaret ortakları arasında ABD %26,4 ile ilk sırada yer alıyor. Bunu Çin (%7,2), Filistin (%5,9), İrlanda (%5,02), İngiltere (%4,2) ve Türkiye (%3,03) takip ediyor. Türkiye İsrail'e yaklaşık 2,4 milyar dolarlık mal ihraç ediyor. Arap ülkeleri arasında Mısır'ın ticaretteki payı 1,2 milyar dolar yani %1,6, Birleşik Arap Emirlikleri'nin 766 milyon dolar yani %1, Ürdün'ün 75 milyon dolar yani %0,097 oldu.( kaynak)

Çin, İsrail'in ithalatında %17,7 veya 14,7 milyar dolarla ilk sırada yer alıyor.

2023 yılında İsrail'in en büyük ikinci ithalatçısı %10,1'lik pay veya 8,45 milyar dolar ile ABD oldu. Almanya %6,28'lik payla (5,22 milyar dolar) üçüncü sırada yer alıyor. Bunu yüzde 5,75 (4,78 milyar dolar) ile Türkiye, yüzde 3,9 (3,25 milyar dolar) ile İtalya, yüzde 2,66 (2,21 milyar dolar) ile Hindistan, yüzde 2,48 (2,06 milyar dolar) ile Kore, yüzde 2,47 (2,05 milyar dolar) ile Rusya ve yüzde 2,32 ile Fransa takip etti. 1,93 milyar dolar). Bu ülkelerin İsrail'e sattığı başlıca ürünler petrol, gaz, petrokimya ve çeşitli sanayi ürünleridir. (kaynak)

İsrail uçaklarına Azerbaycan petrolünden yakıt sağlandığı yönündeki 2. iddiaya gelince, Hollanda "SOMO" Araştırma Merkezi'nin 28 Mayıs 2024'te yayınladığı "Gazze'deki Alevler Körükleniyor" başlıklı yazıda geniş bir referans bulunduğunu belirtelim. Şöyle ki, makalenin yazarlarına göre Amerika Birleşik Devletleri (ABD), askeri jet yakıtı ('JP-8') dahil olmak üzere İsrail'in ana askeri yedek parça tedarikçisidir. ABD şirketi Valero, uzun süredir ABD hükümetiyle yapılan sözleşmeler kapsamında İsrail'in ana JP-8 tedarikçisi konumunda. "Valero" tarafından tedarik edilen "JP-8", Teksas'ın (ABD) Corpus Christi limanından "Overseas Shipholding Group" şirketine ait gemilerle Aşkelon (İsrail) limanına taşınmaktadır. Bu prosedür, nakliye şirketi ile İsrail hükümeti arasında yapılan bir anlaşma kapsamında yürütülmektedir.

İsrail'in, Hava Kuvvetleri için bazı Avrupa ülkelerinden jet yakıtı da ithal ettiği belirtiliyor. Ancak Avrupa Birliği (AB) ve üye ülkeleri İsrail'e yaptıkları askeri ihracat konusunda yeterince şeffaf değiller. İsrail, askeri jet yakıtı ithal etmenin yanı sıra, kendi şirketlerine ait yerli yakıt rafinerilerinde de jet yakıtı üretiyor. Ülke, JET yakıtı üretiminde kullanılan hammadde olan ham petrolü ithal etmektedir.

Araştırmaya bu bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Böylece,

-SOCAR İsrail'e petrol satmıyor. Bu yalan ve asılsız bir haberdir. Dünya petrol piyasasındaki tüm şirketler mallarını ticaret şirketlerine satmaktadır. Tüccarların petrolü kime satmasıysa şirketleri ilgilendirmemektedir;

- Azerbaycan'ın İsrail'in %40'lık petrol tedarikçisi olduğu fikri tamamen yanlıştır, kasıtlı olarak abartılmış bir rakamdır.

- "Gazze`ye ve Filistin'e destek" gösterileri siyasi pohpohlama aracı olarak gündeme getirildi. Eylemi düzenleyenlerin Filistin umurlarında bile değil, asıl amaç Gazze olayları değil, asıl sebep ve amaç Orta Asya-Hazar bölgesindeki yakıt kaynaklarının Batı'ya satışını sabote etmektir;