Yakın tarihte merkezi Dyarbakır'da bulunan Cermik gazetesinde ''Diyarbakır'da Hıdır Nebi olarak ta bilinen Ermeni Aziz kimdir?!'' başlıklı bir makale yayınlandı.  

Gazete ''Ermeni cemaatinin önemli azizlerinden biri olan ve Kürtler tarafından “Xıdır Nabi” olarak ta bilinen Aziz Sarkis bayramının kutlandığını biliyor muydunuz?!'' şeklinde sunduğu iddianın Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Derneği (DKVD)'nin sosyal medya hesabından duyurulduğunu vurguladı.   

Faktyoxla Lab. (Teyit Laboratuvarı) olarak Hıdır Nebi isimli mitolojik kişiliğin ve Hıdır Nebi bayramının Ermenilerle bağlantısının olup olmadığını araştırdık.  

Öncelikle, araştırmalarımız zamanı Hıdır Nebi Bayramı'nın Ermenilere ait olması iddiasının ilk kez I Karabağ Savaşı'na katılmış kendisini Ermeni araştırmacı yazar olarak tanıtan Sarkis Hatspanian'ın ortaya attığını belirledik.

Hatspanian'a göre Mecusiliğe ragmen Hristiyanlığı seçen Aziz Sarkis kayledilir ve cesedi kendine sadık 14 cesur asker tarafında toprağa verilir. Bu 14 asker de daha sonra idam edilirler. Aziz Sarkis infazından önce, infaz mahallinde, “Tanrım, adım adaklarla ve dini ayinle anılsın” șeklinde dua etti. Bu nedenle Ermeni Kilisesi, Hıristiyanlık adına șehit olan, “SEVGİ” nin simgesi, “Gençlerin” hamisi Aziz Sarkis’in anısını her sene Ocak ayı sonunda veya Șubat ayı bașı pazarı günü kiliselerde rahmetle ve dini ayinlerle anmaktadır. Ermeni dünyasında Aziz Sarkis Komutan, oğlu Mardıros ve 14 cesur askerler yortusu yalnızca dini ayinlerle, dualarla kutlanmaz, aynı zamanda halk geleneklerine ve göreneklerine göre törenler düzenlenir, perhizler, oruçlarlar da tutulur ki, bu da aslında Aziz Sarkis yortusunun Ermeni paganizmiyle baglantılı olduğu ihtimalini artırmaktadır.   

Uzmanlar Orta Asya'dan Anadolu'ya, Anadolu'dan Balkanlara uzanan Türklerde çeşitli bahar bayramlarının mevcut olduğunu söylüyorlar ki, bu bayramlardan/kutlamalardan biri de Hıdırnebi Bayramıdır.   

Dahası Türklerde Hıdır Nebi'ye halk edebiyatında ve tasavvuf muhitinde ölümsüzlük şerbeti (ab-ı hayat) içerek ölümsüzlüğe kavuşmuş olduğu düşünülen, her zaman ve mekânda, umulmadık anlarda, farklı kişiliklerde ortaya çıkarak insanlara yardım eden, bolluk ve bereket getirdiğine inanılan mitolojik bir kimlik yüklenmişken, Aziz Sarkis'e ise Ermeni geleneğinde aşkın simgesi, gençlerin hamisi olarak bakılıyor. Hızır’ın (a.s.) bayram günü evlere rızık, gençlere nasip dağıtması inancı da bölgede yaygındır. Herkes rızkını ve nasibini Hızır’dan (a.s.) almak için farklı uygulamalar yapar, dileklerinin gerçek olması için dualar ederler. Karşıdan gelen yılın bol bereketli olması için farklı uygulamalar yapar kendi aralarında çeşitli eğlenceler düzenleyerlerdi. Mevsimlik olarak kutlanan bu bayramla ilgili adet ve inanışlar günümüzde de devam etmektedir. Kimi Ermeniler bile bu bayramı Aziz Valentine Günü’le ilişkilendirirken, diğerleriyse ısrarla olayı Hızıra bağlıyorlar.

Şöyle ki, Pakrat Estukyan Aziz Sarkis kültünün Dersim ve civarında bu kez Hızır olarak karşımıza çıktığını söylüyor.  Bir hususu da özellikle vurgulamalıyız: bu Bayramda  gençlerin Ermenilerde ‘Poğint’, Zazalarda ‘Kömbe’, Azerbaycan'da (özellikle de Nahçivan'da) ''köke'' diye adlandırılan tuzlu çörek yemeleri dışında hiç bir ortak noktası bulunmamaktadır. Bu çöreği yiyen kişilere rüyalarında su verenin kısmetleri olacağına dair inanışlar da her üç bölgede de ortaktır. Ayrıca, sabah çöreğinde Aziz Sarkis’in kıratının ya da Hızır’ın boz atının nal izini görenlerin evlerinin o yıl bereketleneceğine inanmaları da Nahçivan'da süregelen 'Bayram akşamı yatmadan önce dilek tutarak gavut’tan biraz alıp tabak veya tepsiye döker ve aralık bırakılan pencerenin önüne koyarlardı. İnanışlara göre sabah gavut’ta Hızır’ın (a.s.) elinin veya asasını izi olursa dileğin gerçekleşeceğine inanırlardı.. geleneğiyle aynıdır ve bu da Ermenilerin bu inanışı Türklerden aldığının kanıtıdır.  

Sonuç olarak:

- Cermik gazetesinde yayınlanan ''Diyarbakır'da Hıdır Nebi olarak ta bilinen Ermeni Aziz kimdir?!'' başlıklı makalede dile getirilen Hıdır Nebi bayramıyla Aziz Sarkis yortusunun aynı olmasıyla ilgili iddialar asla gerçeği yansıtmamaktadır,

-Aziz Sarkisle Hıdır Nebi'yi mitolojik obje olarak karşılaştırdığımız zaman bile bunların aynı kişiler olmadığını görmekteyiz.

- Türklerde Hıdır Nebi'ye halk edebiyatında ve tasavvuf muhitinde ölümsüzlük şerbeti (ab-ı hayat) içerek ölümsüzlüğe kavuşmuşması, zamandan ve mekandan bağımsız hareket etmesi atfedilirken, Ermenilerde Aziz Sarkis sadece “SEVGİ” nin simgesi, “Gençlerin” hamisi olarak geçmektedir.

-Tuzlu çörek ve çörekte Aziz Sarkis'in ayak izinin olması inanışı da tamamen Azerbaycan'da kutlanan Hıdır Nebi bayramından alıntıdır.